วันนี้ในอดีต 13 กันยายน
2425
วันประสูติ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ
กรมหมื่นพิไชยมหินทโรดม
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ
กรมหมื่นพิไชยมหินทโรดม พระนามเดิม
พระองค์เจ้าเพ็ญพัฒนพงศ์
ทรงเป็นอธิบดีกรมเพาะปลูก
ต้นราชสกุลเพ็ญพัฒน
เป็นผู้นิพนธ์เพลงลาวดวงเดือน
พระองค์เจ้าเพ็ญพัฒนพงศ์
เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ 38
ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
อันประสูติแต่เจ้าจอมมารดามรกฎ
ในรัชกาลที่ 5
ธิดาของเจ้าพระยามหินทรศักดิ์ธำรง (เพ็ง
เพ็ญกุล) ประสูติเมื่อวันที่ 13 กันยายน
พ.ศ. 2425
เสด็จไปศึกษาทางด้านเกษตรศาสตร์จากประเทศอังกฤษ
สำเร็จการศึกษาเมื่อ พ.ศ. 2446
ขณะพระชันษา 20 ปี
กลับมารับราชการเป็นผู้ช่วยปลัดทูลฉลองกระทรวงเกษตราธิการ
ในปี
พ.ศ. 2445
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
มีพระราชวินิจฉัยให้อุดหนุนการทำไหมและทอผ้าของประเทศ
โดยได้ว่าจ้าง ดร.คาเมทาโร่ โทยาม่า
จากมหาวิทยาลัยโตเกียว
ทดลองเลี้ยงไหมตามแบบฉบับของญี่ปุ่น
สอนและฝึกอบรมนักเรียนไทยในวิชาการเลี้ยงและการทำไหม
พร้อมกับสร้างสวนหม่อนและสถานีเลี้ยงไหมขึ้นที่ตำบลศาลาแดง
กรุงเทพ
ทรงจัดตั้งกองช่างไหมขึ้นในกระทรวงเกษตราธิการ
ต่อมา วันที่ 30 กันยายน พ.ศ. 2446
กระทรวงเกษตราธิการได้รวมกองการผลิต,
กองการเลี้ยงสัตว์ และกองช่างไหม
ตั้งขึ้นเป็น "กรมช่างไหม"
โดยมี พระองค์เจ้าเพ็ญพัฒนพงษ์
เป็นอธิบดีกรมช่างไหมพระองค์แรก
งานหลักของกรมช่างไหม
คือ
การดำเนินงานตามโครงการของสถานีทดลองเลี้ยงไหม
เริ่มด้วยการก่อตั้งโรงเรียนสอนการทำไหมขึ้นในพระราชวังดุสิต
เมื่อเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2446
และเปิดโรงเรียนสอนการทำไหมขึ้นที่ปทุมวัน
เรียกว่า "โรงเรียนกรมช่างไหม"
เมื่อวันที่ 16 มกราคม พ.ศ. 2447
โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างผู้เชี่ยวชาญ
ศึกษาวิจัย
และฝึกพนักงานคนไทยขึ้นแทนคนญี่ปุ่น
ในเวลาต่อมาโรงเรียนแห่งนี้ได้พัฒนาเป็นมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
กรมหมื่นพิไชยมหินทโรดม
ทรงสนพระทัยดนตรีไทย
โปรดให้มีวงปี่พาทย์วงหนึ่ง เรียกกันว่า
"วงพระองค์เพ็ญ"
พระองค์ยังทรงเล่นดนตรีได้หลายชนิด
และทรงเป็นนักแต่งเพลงที่สามารถ
เมื่อครั้งเสด็จกลับจากประเทศอังกฤษ
กรมหมื่นพิไชยมหินทโรดมได้เสด็จไปนครเชียงใหม่
เมื่อ พ.ศ. 2446 ทรงชอบพอกับ
เจ้าหญิงชมชื่น ณ เชียงใหม่ พระธิดาใน
เจ้าราชสัมพันธวงศ์ ธรรมลังกา ณ
เชียงใหม่,
เจ้าราชสัมพันธวงศ์นครเชียงใหม่
กับเจ้าหญิงคำย่น (ณ ลำพูน) ณ เชียงใหม่
ได้โปรดให้ข้าหลวงใหญ่มณฑลพายัพเป็นเฒ่าแก่เจรจาสู่ขอ
แต่ได้รับการทัดทาน
ไม่มีโอกาสที่จะได้สมรสกัน
ทำให้พระองค์โศกเศร้ามาก
และได้ทรงพระนิพนธ์เพลงลาวดำเนินเกวียน
(หรือลาวดวงเดือน) ขึ้น
เมื่อใดที่ทรงระลึกถึง เจ้าหญิงชมชื่น
ก็จะทรงดนตรีเพลงนี้มาตลอดพระชนมชีพ
วังที่ประทับของกรมหมื่นพิไชยมหินทโรดม
เป็นบ้านของเจ้าพระยามหินทรศักดิ์ธำรง
(เพ็ง เพ็ญกุล) บิดาของเจ้าจอมมารดามรกฎ
มีชื่อเรียกว่าวังท่าเตียน
(เรียกชื่อตามสถานที่ตั้งวัง
เช่นเดียวกับวังท่าเตียนหรือวังจักรพงษ์ของพระเจ้าวรวงศ์เธอ
พระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์)
มีโรงละครอยู่โรงหนึ่ง
ในสมัยนั้นเรียกกันว่า
ปรินส์เทียเตอร์
วันที่ 16 พฤศจิกายน
พ.ศ. 2561
ได้รับสถาปนาเป็นพระเจ้าลูกยาเธอ
กรมหมื่นพิไชยมหินทโรดม ทรงศักดินา
15000