พิพิธภัณฑ์ออนไลน์ : ตอนที่ ๔ :

วันนี้ในอดีต ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๓๙๗  วันประสูติ

พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าเสาวภาคย์นารีรัตน์

          พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าเสาวภาคย์นารีรัตน์ พระนามเดิม หม่อมเจ้าปิ๋ว ลดาวัลย์  เป็นพระธิดาพระองค์รองในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูมินทรภักดี ต้นราชสกุลลดาวัลย์ อันประสูติแต่เจ้าจอมมารดาจีน เมื่อวันศุกร์ที่ ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๓๙๗ หม่อมเจ้าปิ๋ว ลดาวัลย์ โดยมีสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร (ทูลกระหม่อมแก้ว) เป็นผู้อภิบาล มีพระเชษฐภคินีและพระขนิษฐาที่ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาจีน ๒ พระองค์ และได้ถวายงานรับราชการฝ่ายในเป็นพระอรรคชายาเธอในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทั้งสามพระองค์ คือ

• หม่อมเจ้าบัว ลดาวัลย์ สถาปนาพระอิสริยยศเป็น พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าอุบลรัตนนารีนาค

• หม่อมเจ้าสาย ลดาวัลย์ สถาปนาพระอิสริยยศเป็น พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์

           หม่อมเจ้าปิ๋ว ลดาวัลย์  ทรงรับราชการฝ่ายในเป็นพระภรรยาเจ้า ในตำแหน่งพระอรรคชายาเธอ มีพระราชธิดา ๑ พระองค์ คือ เจ้าฟ้าจันทราสรัทวาร ประสูติในปี พ.ศ. ๒๔๑๖ ต่อมาทรงเฉลิมพระยศเป็น สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจันทราสรัทวาร วโรฬารลักษณสมบัติ รัตนกุมารี กรมขุนพิจิตรเจษฎ์จันทร์ หรือ สมเด็จหญิงใหญ่ ภายหลังเมื่อมีพระประสูติกาลพระราชธิดาแล้ว ได้รับสถาปนาเป็น พระอรรคชายาเธอ หม่อมเจ้าเสาวภาคย์นารีรัตน์ ชาววังขนาดพระนามว่า ท่านพระองค์กลาง

          หม่อมเจ้าเสาวภาคย์นารีรัตน์ มีพระพลานามัยไม่สู้จะสมบูรณ์นัก เมื่อประสูติพระราชธิดาก็ประชวรกระเสาะกระแสะเรื่อยมา จนกระทั่งสิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ ๒๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๓๐ พระองค์ได้รับการสถาปนาพระอิสริยยศหลังจากสิ้นพระชนม์ขึ้นเป็นพระองค์เจ้าออกพระนามว่า พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าเสาวภาคย์นารีรัตน์ ทรงศักดินา ๑๕๐๐๐ เสมอพระองค์เจ้าต่างกรมในพระบรมมหาราชวัง ตามตำแหน่งพระอรรคชายาเธอ

          ในปีนั้นพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสูญเสียพระอรรคชายาเธอ พระราชโอรส และพระราชธิดาในสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถถึง ๓ พระองค์ ในปีเดียวกัน คือ พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าเสาวภาคย์นารีรัตน์ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าศิริราชกกุธภัณฑ์ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าพาหุรัตมณีมัย กรมพระเทพนารีรัตน์ และสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าตรีเพ็ชรุตม์ธำรง  จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างอนุสาวรีย์ราชานุสรณ์เมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๑ เพื่อระลึกถึงพระอรรคชายาเธอ พระราชโอรส และพระราชธิดาที่สิ้นพระชนม์ในปีเดียวกัน อนุสาวรีย์ราชานุสรณ์ทำด้วยหินอ่อนแกะสลักพระรูปเหมือนทั้ง ๔ พระองค์ ตั้งอยู่ใกล้กับอนุสาวรีย์ สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี ที่พระราชวังบางปะอิน