ประสูติ วันที่ ๓๑ กรกฎาคม ๒๔๒๘

สิ้นพระชนม์ วันที่ ๒๒ ธันวาคม ๒๔๖๗ สิริพระชันษาได้ ๔๐ ปี

พระคุณสมบัติพิเศษ โปรดดนตรีไทยโดยเฉพาะทรงขิม

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามาลินีนพดารา ศิรินิภาพรรณวดี กรมขุนศรีสัชนาลัยสุรกัญญา เป็นพระราชธิดาลำดับที่ ๔๙ ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระองค์ที่ ๓ ในพระวิมาดาเธอ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา ประสูติในพระบรมมหาราชวัง เมื่อแรกประสูติมีพระฐานันดรศักดิ์เป็น “พระองค์เจ้า” ต่อมาในปีพุทธศักราช ๒๔๓๑ ทรงได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ เฉลิมพระยศเป็น “พระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ามาลินีนพดารา” และต่อมาในปีพุทธศักราช ๒๔๔๑ ทรงได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ เพิ่มพระเกียรติยศเป็น “สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้ามาลินีนพดารา ศิรินิภาพรรณวดี” เมื่อทรงพระเยาว์ในขณะมีพระชันษาได้ ๓ ขวบ สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้ทรงขอพระองค์ไปบำรุงเลี้ยงดูเสมือนหนึ่งพระราชธิดา เนื่องจากทรงสูญเสียพระราชธิดาวันประสูติ อีกทั้งสมเด็จพระบรมราชชนกทรงรักเอ็นดูและเป็นที่โปรดปรานเป็นพิเศษไม่น้อยไปกว่าพระขนิษฐภคินี คือ เจ้าฟ้านิภานพดลหรือ “ลูกหญิงน้อย” และตรัสเรียกพระองค์ว่า “ลูกหญิงกลาง” ได้ทรงพระกรุณาให้รับราชการใกล้ชิดเบื้องพระยุคลบาทจนตลอดรัชกาล

ในตอนต้นรัชกาลที่ ๖ ทรงได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ เฉลิมพระยศเป็น “สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอฯ” ในส่วนพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวก็ทรงพระเมตตาพระองค์เช่นเดียวกับพระเจ้าน้องนางเธอที่ร่วมพระบรมราชชนนีด้วยกัน เพราะว่าทรงสนิทคุ้นเคยมาตั้งแต่ทรงพระเยาว์ ดังปรากฏในพระสุพรรณบัฏเฉลิมพระยศสมเด็จฯ เจ้าฟ้ามาลินีนพดาราฯ เป็นเจ้าฟ้าต่างกรมไว้ตอนหนึ่งว่า

“ทรงพระราชดำริว่า สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้ามาลินีนพดารา

ศิรินิภาพรรณวดี เป็นพระราชธิดาซึ่งสมเด็จพระบรมชนกนาถทรงพระเมตตากรุณา

มากมาแต่ยังทรงพระเยาว์ และได้รับราชการสนองพระเดชพระคุณสมเด็จพระ-

พุทธเจ้าหลางให้ชิดติดพระองค์มาจนตลอดรัชกาล มาถึงในรัชกาลปัจจุบัน (รัชกาล

ที่ ๖) นี้ก็เป็นที่นับถือของพระบรมวงศานุวงศ์และคนทั้งหลายทั่วไป โดยทรงพระ-

คุณสมบัติสมควรแก่ฐานะที่เป็นขัตติยานารีอันสูงศักดิ์ฝ่ายในเป็นนิตย์มาพระองค์หนึ่ง”

หลังจากที่ตำหนักต่างๆ ในสวนสุนันทาได้สร้างแล้วเสร็จในปีพุทธศักราช ๒๔๖๒ พระองค์และพระขนิษฐภคินีได้ทรงย้ายตามเสด็จพระชนนีจากวังสวนดุสิตและวังลดาวัลย์มาประทับที่สวนสุนันทา สมเด็จฯ เจ้าฟ้ามาลินีนพดาราฯ ประทับที่ตำหนักเล็กริมสระใหญ่ซึ่งอยู่ทางทิศตะวันออกของตำหนักพระวิมาดาเธอฯ ระยะห่างกันประมาณ ๒๕ เมตรเท่านั้น อาณาบริเวณนี้ได้มีการปลูกต้นไม้ตกแต่งเป็นสวนป่าอย่างสวยงามตามแนวโค้งของถนนริมสระใหญ่ ระหว่างแนวถนนมีเสาไม้ปักเรียงเป็นช่วงๆมีโซ่ห้อยปลูกไม้เลื้อย เช่น รสสุคนธ์ มะลิวัลย์ทอดไปตามสายโซ่ กั้นเป็นรั้วสวนธรรมชาติดูร่มรื่นดี

สิ่งหนึ่งที่เป็นหลักฐานประจักษ์พยานว่าพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงรักและเมตตาสมเด็จฯ เจ้าฟ้ามาลินีนพดาราฯ เป็นพิเศษก็คือเมื่อครั้งที่พระองค์ประชวรหนักล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ ๖ ได้ทรงพระกรุณาเสด็จฯ มาเยี่ยมถึงที่ตำหนักเล็กในสวนสุนันทาหลายครั้ง และภายหลังเมื่อพระองค์สิ้นพระชนม์ในปีพุทธศักราช ๒๔๖๗ ก็ได้เสด็จฯ มาสรงน้ำพระศพทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เชิญพระศพไปประดิษฐาน ณ พระที่นั่งอภิเษกดุสิตภายในวังสวนดุสิต แทนที่จะเป็นพระที่นั่งนงคราญสโมสรในสวนสุนันทา เพราะเหตุว่าอยู่ใกล้ที่ประทับของพระองค์ คือ พระที่นั่งอัมพรสถานซึ่งสะดวกในการเสด็จพระราชดำเนิน และในงานพระศพนั้นได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ เฉลิมพระยศพระอัฐิเป็น “เจ้าฟ้าต่างกรม” ทรงพระนามว่า “สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมขุนศรีสัชนาลัยสุรกัญญา” พร้อมกันนั้นได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างราชรถน้อยทรงพระศพเป็นกรณีพิเศษเฉพาะ

สำหรับตำหนักเล็กที่เคยประทับในสวนสุนันทานั้น ปัจจุบันได้รื้อสร้างใหม่เป็นอาคารคณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี หรือที่เรียกชื่ออย่างเป็นทางการว่า “ตึกมาลินีนพดารา” หรือ “ตึก ๒๘”

ขอบคุณข้อมูลจาก หนังสือ ๗๕ ปี สวนสุนันทา

ภาพ : ดวงพร ตรีภพศรีสกุล