หม่อมเจ้าพูนพิศมัย ดิศกุล เป็นพระธิดาองค์ที่ 7 ในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ กับหม่อมเฉื่อย ดิศกุล (ยมาภัย) ประสูติเมื่อวันจันทร์ เดือน ๔ ขึ้น ๕ ค่ำ ปีมะแม สัปตศก จุลศักราช ๑๒๕๗ ตรงกับวันที่ ๑๗ กุมภาพันธ์ พุทธศักราช ๒๔๓๘ ในวัยเยาว์ทรงศึกษาภาษาไทยกับคุณหญิงวิทยาปรีชามาตย์ (อ่อง) ได้รับการศึกษาวิชาสำหับกุลสตรีจากสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้านิภานพดล กรมขุนอู่ทองเขตขัตติยนารี และทรงได้รับการศึกษาภาษาอังกฤษและภาษาฝรั่งเศสจากครูสตรีของเจ้าของภาษานั้นๆ นอกจากนี้ยังทรงได้รับการถ่ายทอดวิชาความรู้แขนงต่างๆ อาทิ ศาสนา สังคม ภูมิศาสตร์ ประวัติศาสตร์ และโบราณคดีจากพระบิดา คือ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ซึ่งทรงได้รับการยกย่องว่าเป็น “พระบิดาแห่งประวัติศาสตร์”

หม่อมเจ้าหญิงพูนพิศมัย ดิศกุล ได้ทรงนิพนธ์หนังสือไว้หลากหลาย ซึ่งล้วนเป็นผลงานที่ทรงคุณค่ายิ่ง โดยเฉพาะด้านพระพุทธศาสนา ที่สนพระทัยศึกษาอย่างจริงจัง จนเข้าพระทัยในหลักธรรมอย่างลึกซึ้ง เช่น เช่น “ศาสนคุณ” หนังสือสอนพระพุทธศาสนาแก่เด็ก ที่ได้รับพระราชทานรางวัลที่ ๑ ในการประกวดจากพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว นอกจากนี้ยังมีผลงานประพันธ์ด้านวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ อาทิ นิพนธ์เรื่อง “ประเพณีไทย” เป็นเรื่องเกี่ยวกับชีวิตของคนไทย ตั้งแต่การทำขวัญวัน ทำขวัญเดือน โกนจุก บวชเณร บวชพระ แต่งงาน จนถึงพิธีเกี่ยวกับศพและการเผาศพ เรื่องเกี่ยวกับท่องเที่ยว ที่ทรงนิพนธ์ไว้ทั้งในประเทศและต่างประเทศ

ส่วนผลงานที่สำคัญอย่างหนึ่งของหม่อมเจ้าพูนพิศมัย ดิศกุล คือ ทรงร่วมเป็นคณะผู้แทนไทยไปประชุมก่อตั้งองค์การพุทธศาสนิกสัมพันธ์แห่งโลก (พสล.) ที่กรุงโคลัมโบ ประเทศศรีลังกา เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๙๖ ทรงได้รับเลือกตั้งให้เป็นรองประธานองค์การ พสล. และต่อมาในการประชุมครั้งที่ ๗ เมื่อวันที่ ๔ ธันวาคม ๒๕๐๗ ที่ประชุมมีมติเป็นเอกฉันท์ให้ทรงดำรงตำแหน่งประธานองค์การพุทธศาสนิกสัมพันธ์แห่งโลก พร้อมทั้งได้ย้ายสำนักงานใหญ่มายังประเทศไทยอย่างเป็นการถาวร
ผลงานเหล่านี้เป็นเพียงส่วนหนึ่งที่ได้ทรงบำเพ็ญประโยชน์แก่ประเทศชาติ ในวาระสุดท้ายของชีวิต หม่อมเจ้าหญิงพูนพิศมัย ดิศกุล ได้ถึงแก่ชีพิตักษัยที่โรงพยาบาลศิริราชด้วยพระโรคชรา เมื่อวันเสาร์ที่ ๑๐ สิงหาคม ๒๕๓๓ เวลา ๐๑.๐๐ น. พระชันษา ๙๕ ปี

อ้างอิง : ลลิตภัทร ทองญวน,๑๗ กุมภาพันธ์ ๒๕๓๘ วันประสูติหม่อมเจ้าหญิงพูนพิศมัย ดิศกุล,กระทรวงวัฒนธรรม

ขอบคุณข้อมูลจาก ๓ ศิลป์รัตนโกสินทร์
ภาพ : พัฒนฉัตร ชื่นเกษม