พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอุณากรรณอนันตนรไชย เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ ๒๙ ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ ที่ประสูติแต่สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา (เจ้าคุณจอมมารดาเปี่ยม พระสนมเอก) ประสูติ เมื่อวันที่ ๒๒ กุมภาพันธ์ ๒๓๙๙ (นับแบบปัจจุบันเป็นพุทธศักราช ๒๔๐๐) เป็นพระราชโอรสพระองค์ใหญ่ที่ประสูติแต่สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา

พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ พระราชทานพระนามว่า อุณากรรณ เนื่องจากเมื่อเจ้าจอมมารดาเปี่ยมเข้ามาอยู่ในวัง ได้เล่นละครเรื่องอิเหนาเป็นตัวอุณากรรณ (นางบุษบาปลอมตัวเป็นชาย) พระองค์เจ้าอุณากรรณอนันตนรไชย มีพระกนิษฐภคินีและพระอนุชาร่วมมารดาเดียวกันรวม ๕ พระองค์ ได้แก่

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ

สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี

สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า

สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสวัสดิวัดนวิศิษฎ์

ในช่วงรัชกาลที่ ๕ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอุณากรรณอนันตนรไชย ทรงรับราชการเป็นนายร้อยตรีทหารมหาดเล็ก และสิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ ๒๙ มีนาคม ๒๔๑๖ (นับแบบปัจจุบันเป็นพุทธศักราช ๒๔๑๗) สิริพระชันษา ๑๘ ปี ต่อมาในรัตนโกสินทรศก ๑๑๙ (ตรงกับพุทธศักราช ๒๔๔๓) พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เจ้าพนักงานจัดการแก้ไขถนนบูรพาเดิมตัดใหม่ให้ตรง และได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตัดถนนขึ้นใหม่ตั้งแต่ถนนเจริญกรุงมาตามแนวคลองข้างวัดสุทัศน์เพื่อต่อมาถนนบำรุงเมือง การสร้างถนนครั้งนั้น สร้างด้วยเงินของพระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าอุณากรรณอนันตรนรไชย ซึ่งเจ้าคุณจอมมารดาเปี่ยมเก็บไว้นำขึ้นทูลเกล้าฯ ถวาย เพื่อสร้างสาธารณสมบัติเป็นการกุศล โปรดเกล้าฯ พระราชทานนนามถนนสายนี้ว่า ถนนอุณากรรณ ตามพระนามเจ้าของทรัพย์ เพื่อให้ปรากฏพระนามสืบไป โดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินมาทรงเปิดถนนอุณากรรณอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ ๑๕ พฤศจิกายน รัตนโกสินทรศก ๑๑๙

แหล่งที่มา - ณัฐพล ชัยมั่น ภัณฑารักษ์ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนครคีรี

ภาพ : นายเมธี คงศรี