เจ้าจอมเอี่ยม เป็นธิดาของเจ้าพระยาสุรพันธุ์พิสุทธิ์ (เทศ บุนนาค) อดีตสมุหเทศาภิบาลมณฑลราชบุรี และเจ้าเมืองเพชรบุรี ท่านผู้หญิงอู่ (สกุล "วงศาโรจน์" เป็นมารดา มีพี่น้องร่วมมารดา ๑๔ คน ท่านได้เข้าถวายตัวเป็นเจ้าจอมพระสนมเอกในรัชกาลที่ ๕ เมื่อปีพุทธศักราช ๒๔๒๙ ในขณะมีอายุได้ ๑๓ ปี เจ้าจอมเอี่ยมมีพระเจ้าลูกเธอไม่เป็นองค์ ๒ พระองค์ ท่านมีความสามารถพิเศษหลายอย่าง นอกจากได้รับโปรดเกล้า ฯ ให้จัดทำเครื่องพิเศษประเภทอาหารฝรั่งถวายแล้ว พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ยังทรงแต่งตั้งให้ทำหน้าที่ "ถวายอยู่งานนวด" ในเวลาเข้าที่พระบรรทมมาตลอดรัชกาล เพราะว่าท่านรู้วิธีการนวดได้ดีกว่าใคร ๆ ในราชสำนัก อีกทั้งมีรูปร่างใหญ่ แข็งแรง มือหนัก แม้กระทั่งเมื่อคราวเสด็จประพาสยุโรปทรงให้มหาดเล็กถวายการนวด ปรากฏว่าไม่เป็นที่พอพระราชหฤทัย บรรทมไม่หลับ ถึงกับโปรดเกล้าฯ ให้โทรเลขเปลี่ยนตัวผู้นวดมาเป็นเจ้าจอมเอี่ยม ดังเช่นในพระราชหัตถเลขาตอนหนึ่งที่มีไปถึงสมเด็จ ฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ

“...มหาดเล็กพูดอะไรก็ไม่เข้าใจ เรียกเอาอะไรไม่ได้ จนลงเสี่ยงทายคืนนี้ว่าถ้านอนไม่หลับ จะต้องทนเสียอย่างใดอย่างหนึ่ง คือ โทรเลขเข้าไปให้ส่งตัวนางเอี่ยมออกมา ให้เขาลือกันว่าเปนบ้ากาม ลือเสด็จกลับไปบางกอก ให้เขาลือว่าจวนตายแล้ว ดีกว่าไปตายจริงๆ เดือดร้อนเต็มที่ไม่มีความสุขเลย...”

นอกจากนี้ยังมีพระราชหัตถเลขาอีกฉบับหนึ่ง ที่มีไปถึงสมเด็จ ฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เป็นเครื่องประจักษ์พยานว่าเจ้าจอมเอี่ยมนอกจากรู้หลักวิชาการนวดแล้วยังมีเรี่ยวแรงมากมหาศาลมากกว่ามหาดเล็กหลายเท่าตัว

"...ในเวลานี้ ความสุขทุกข์ในส่วนตัวว่าโดยย่อ วันแรกดีมาก... ได้รับความเดือดร้อนแต่เวลานอน ตอนสัมพาหะแกหัดอ้ายลบให้นวด งอก่อเหมือนแกดูอาการราวกับจะยกเขาพระสุเมร เหน็ดเหนื่อยนี่กะไร แต่เราวางมือไม่ได้... คิดถึงนางเอี่ยมกับนางเหม (เจ้าจอมมารดาเหม-ผู้เขียน) เต็มที เรี่ยวแรงถ้าจะเทียบเท่าผู้ชายชนิดนี้ ๘ คน เท่าแรงหมอนวดแท้ ๑๖ คน การมันประหลาดเช่นนี้ จะเชื่อว่าผู้หญิงแรงกว่าผู้ชายหรือไม่ก็ตามแต่จะเห็น..."

ภายหลังจากพระที่นั่งและตำหนักต่าง ๆ ในสวนสุนันทาได้สร้างแล้วเสร็จ เจ้าจอมเอี่ยมได้ย้ายถิ่นพำนักจากวังสวนดุสิตมายังสวนสุนันทาพร้อม ๆ กับเจ้าจอมพี่น้องก๊ก ๕ ออ เรือนของท่านจะอยู่ทางทิศเหนือติดถนนราชวิถี ตั้งอยู่ระหว่างเรือนของเจ้าจอมอาบและเจ้าจอมแส ซึ่งเป็นน้องสาวต่างมารดา เรือนเก่าของท่านที่เคยพำนักได้ถูกสะเก็ดระเบิดเสียหายในช่วงสงครามโลกครั้งที่ ๒ ปัจจุบันได้รื้อสร้างใหม่เป็นอาคารสำนักงานแทนที่

ขอบคุณข้อมูลจาก : หนังสือที่รำลึก ๗๕ ปี สวนสุนันทา
ภาพ : พัฒนฉัตร ชื่นเกษม