พระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา พระอัครชายาในรัชกาลที่ ๕ มีพระนามเดิมว่าหม่อมเจ้าสาย ลดาวัลย์ ประสูติเมื่อวันที่ ๔ กันยายน พ.ศ. ๒๔๐๕ เป็นพระธิดาในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าลดาวัลย์ กรมหมื่นภูมินทรภักดี องค์ต้นราชสกุล “ลดาวัลย์”  ณ อยุธยา (พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว และ เจ้าจอมมารดาเอมน้อย)  ประสูติแต่หม่อมจีน ลดาวัลย์ ณ อยุธยา (ต่อมาหม่อมจีนได้รับการสถาปนาขึ้นเป็น เจ้าจอมมารดาจีน) มีพระนามที่เรียกกันในครอบครัวว่า เป๋า

.

หม่อมเจ้าสาย ลดาวัลย์ เมื่อประสูติทรงประทับอยู่ที่วังของพระบิดา โดยมีสมเด็จกรมพระยาสุดารัตนราชประยูร ทรงเป็นผู้อภิบาล มีพระเชษฐภคินีที่ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาจีนสองพระองค์ และได้รับราชการฝ่ายในเป็นพระอรรคชายาเธอใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พร้อมกันทั้งสามพระองค์ คือ

.

*หม่อมเจ้าบัว ลดาวัลย์ เมื่อเป็นพระมเหสี มีพระอิสริยยศเป็น พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าอุบลรัตนนารีนาค ต่อมาได้ทรงกรมเป็น กรมขุนอรรควรราชกัลยา สกุลญาติและผู้คุ้นเคย เรียกว่า พระอัครชายาองค์ใหญ่ หรือท่านองค์ใหญ่

.

*หม่อมเจ้าปิ๋ว ลดาวัลย์ เมื่อเป็นพระมเหสี มีพระอิสริยยศเป็น พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าเสาวภาคย์นารีรัตน์ สกุลญาติและผู้คุ้นเคยเรียกว่า พระอัครชายาองค์กลาง หรือ ท่านองค์กลาง

ภาพ: สาลินี บุญสมเคราะห์